Hé stoplicht! Wanneer spring je op groen? Vuurtoren! Of de opmerking: had je vader roest in de pijp? komen de roodharigen onder ons vast bekend voor. Op de één of andere manier worden roodharigen vaak verguisd vanwege hun haarkleur. Maar waarom is dit eigenlijk zo? En waar komt rood haar vandaan? Er is immers ook de uitdrukking mooi rood is niet lelijk. Sterker nog; roodharige modellen zijn in opkomst en er worden zelfs tentoonstellingen georganiseerd puur en alleen over mooie roodharige mannen!
Door: Ilse Brouwer
-
1 Waar komt rood haar vandaan?
Dat er überhaupt roodharigen rondlopen is best bijzonder en is eigenlijk één van de grootste mysteries in de evolutie. Immers is het menselijk ras ontstaan in Afrika en daar kwamen geen roodharigen en blonde mensen voor. Zij kwamen pas voor het eerst voor in Europa ongeveer 20.000 jaar geleden. En wist je dat het krijgen van rood haar ook nog eens erg moeilijk is?
De kleur van ons haar is namelijk een ingewikkelde verbinding van genetische factoren, met verschillende genen van beide ouders die de exacte tint van je haar bepalen. Haar wordt onderverdeeld in donker en licht haar. Donker haar is veruit de meest overheersende kleur en daarom de meest voorkomende haarkleur in de wereld. Donker haar is afkomstig van een pigment dat eumelanine heet. Hoe meer eumelanine er in je haar zit hoe donkerder het is en hoe minder minder eumelanine er in je haar zit, hoe lichter het zal zijn.
De hoeveelheid eumelanine in het haar van een baby wordt bepaald door de vele genen van allebei de ouders. In elk gen zijn er veel DNA-volgordes mogelijk. Elk gen is opgebouwd uit twee allelen, één van je moeder en één van je vader. Deze twee kunnen gelijk of verschillend zijn. Het meest voorkomende gen is een bruin/blond gen; deze is opgebouwd uit een dominante bruine allel en een recessieve blonde allel. Als je dus bijna alleen bruine allelen hebt, zal je bruin haar hebben en iemand zonder bruine allelen in zijn DNA zal blond haar hebben. Het is puur toeval welke genen in de baarmoeder worden doorgegeven, dus daarom kunnen twee ouders die allebei bruin haar hebben een kind krijgen met blond haar.
Maar hoe zit dat nu met roodharigen? Bij rood haar werkt het anders. Het bruin/blond gen is namelijk niet het enige genenpaar dat aanwezig is bij ons. Er bestaat namelijk ook een niet-rood/rood paar. In dit paar is de niet-rode allel dominant en onderdrukt de productie van feomelanine (het pigment dat het haar rood kleurt). De rode allel is recessief, dus wanneer een baby twee rode allelen ontvangt dan zal die baby rood haar hebben. Het werkt dus hetzelfde als bij blond haar: omdat de kans op het ontvangen van twee recessieve allelen veel kleiner is dan de kans op het ontvangen van twee dominante allelen, zijn er veel minder roodharigen want het hebben van blond of bruin haar is een recessief kenmerk.
-
2 Rood haar steeds zeldzamer
Kan rood haar uitsterven? Zoals hierboven staat beschreven is het gen voor rood haar recessief en moet je twee recessieve genen (van allebei je ouders één) hebben om rood haar te krijgen. Als er één dominant gen (bijvoorbeeld die voor bruin haar) aanwezig is, wordt het gen voor rood haar al weggedrukt en wordt er gewone eumaline aangemaakt. In theorie kan rood haar dus uitsterven. Het toenemende aantal immigranten kan hier aan bijdragen. Zij komen uit een andere regio waar de mutatie en rood haar minder voorkomt. De inmenging van deze migranten met de autochtone bevolking zorgt voor minder roodharige mensen. Maar het gen verdwijnt niet, het zal dus nog minder gaan voorkomen maar niet uitsterven.
Rood haar is de meest zeldzame haarkleur op de wereld. Wereldwijd heeft één procent deze haarkleur. In Amerika heeft twee tot vijf procent van de mensen rood haar. Schotland heeft het hoogste percentage roodharigen, dertien procent, en Ierland zit Schotland op de hielen met elf procent.
Je hebt verschillende tinten rood haar; het loopt uiteen van bleek rossig tot diep koperrood. Eigenlijk gaat rood haar altijd samen met een blanke huid en de meeste roodharigen hebben ook aanleg voor sproeten. De kleur van de ogen is vaak bruin, groen of fel blauw.
-
3 Pesten
Van oudsher is het zo dat mensen die er anders uitzien vaak het middelpunt van spot zijn. Helaas is dit niet anders voor mensen met rood haar. Door de eeuwen heen is er door anderen nogal verschillend gereageerd op roodharigen. In de Middeleeuwen komen roodharigen vaak als heks op de brandstapel terecht om zo de kleur uit te roeien; ze worden als demonisch beschouwd. Vele grapjes en uitroepen krijgen roodharigen om hun oren en ze kunnen niet anders dan dit gelaten over zich heen te laten komen. Want als iets weinig voorkomt, wordt het al snel raar gevonden en zien mensen een reden om er de spot mee te drijven. Maar er is ook een positieve wending zichtbaar. In Denemarken wordt het als een eer gezien om een kind met rood haar te krijgen, in Polen gelooft men dat als je drie roodharigen tegenkomt je de loterij gaat winnen en in de modebranche is er steeds meer vraag naar mannelijke en vrouwelijke modellen met natuurlijk rood haar.
-
4 Roodharigendag
Sinds 2005 wordt elk jaar begin september de Roodharigendag gehouden. Hier komen mensen uit allerlei landen op af, er zijn fotoshoots, tentoonstellingen en lezingen. Dit evenement is uniek in de wereld, zet het dus alvast in je agenda! Ook dit jaar stond Breda weer in het teken van de “Redhead Days”.
Er was een tentoonstelling te zien van de Britse modefotograaf Thomas Knights. Thomas werd als kind vaak gepest omdat hij rood haar heeft en heeft deze tentoonstelling gerealiseerd samen met The Anti-Bullying Alliance, een organisatie die zich inzet tegen pesten. Drie jaar geleden ontstond het eerste idee voor RED HOT als Thomas zich realiseert dat er veel belangstelling bestaat voor vrouwelijke roodharige modellen, maar nauwelijks voor roodharige mannen. Hij vindt dat dit anders moet en zo is het project RED HOT geboren. Het valt hem ook op dat roodharige mannen in films en series vaak lelijkerds, pestkoppen of nerds zijn. Maar bijna nooit is de rode man de begeerde hunk. Daar komt met deze tentoonstelling dus verandering in. Red Hot laat alleen maar knappe mannen met rood haar zien. Het doel is om de vooroordelen over mannen met rood haar weg te nemen en te laten zien dat roodharige mannen net zo goed de hunk kunnen zijn! Thomas wil zo het beeld van aantrekkelijke roodharige mannen voor eens en altijd veranderen. “I want to rebrand the ginger male stereotype”, is zijn motto.
-
5 Bekende roodharigen
Iedereen kent wel roodharige bekende mensen. Wat denk je van onze eigen Vincent van Gogh, Pippi Langkous, Prins Harry, Nicole Kidman, Julianne Moore, Lindsay Lohan of Mick Hucknall van, heel toepasselijk, Simply Red. En vergeet vooral niet de man die in 2014 de harten van de jury van The Voice stal, David Ham. Na het omdraaien van alle stoelen bleek David ook nog eens een erg leuk rood koppie te hebben, wat Ilse en Trijntje in ieder geval niet ontging!